Quốc thù vị
báo đầu tiên bạch
Kỷ độ Long Tuyền đới nguyệt ma
Đôi dòng tiểu
sử
Đặng Dung là con Đặng Tất, một tướng tài thời Hậu Trần. Năm sinh và
năm mất của ông không rõ,chỉ biết ông là người làng Tả Thiên Lộc,
huyện Phỉ Lộc, tỉnh Hà Tĩnh.Giận cha mình bị vua Giản Định giết oan (1408)
vì lời gièm pha của gian thần sau trận Bô Cô, ông đem quân từ Thuận
Hóa về Thanh Hóa, tôn Trần Quý Khoáng lên ngôi vua, và được giữ
chức Đồng bình chương sự. Ông cùng Nguyễn Cảnh Dị nhiều lần trực tiếp
chiến đấu với quân Minh. Đêm tháng 9 năm Quý Tỵ (1413), Đặng Dung đánh
úp doanh trại giặc và xuýt nữa bắt sống tướng Minh Trương Phụ (vì
không biết rõ mặt nên Phụ lợi dụng đêm tối dùng thuyền nhẹ trốn
thoát được). Tháng 11 năm 1413, vua tôi nhà Hậu Trần thế cô cuối
cùng bị quân Minh bắt giải về Yên Kinh. Đại Việt Sử Ký Toàn Thư
không có chép gì về cái chết của ông. Theo Ngô Thì Sĩ trong Việt Sử
Tiêu Án thì ông và Nguyễn Cảnh Dị bị Trương Phụ moi gan ăn. Ông còn
để lại duy nhất một bài thơ, Cảm Hoài, chép trong Toàn Việt Thi Lục.
Lý Tử Tấn có lời bình phi hào kiệt chi sĩ bất năng
(nếu không phải là kẻ sĩ hào kiệt, ắt không thể làm được bài thơ
này).
Cảm
Hoài
Thế sự du du nại lão hà
Vô cùng thiên địa nhập hàm ca
Thời lai đồ điếu thành công dị
Vận khứ anh hùng ẩm hận đa
Trí chúa hữu hoài phù địa trục
Tẩy binh vô lộ vãn thiên hà
Quốc thù vị báo đầu tiên bạch
Kỷ độ Long Tuyền đới nguyệt ma
Bản Dịch Tản Đà
Việc đời man mác, tuổi già thôi !
Đất rộng trời cao chén ngậm ngùi
Gặp gỡ thời cơ may những kẻ,
Tan tành sự thế luống cay ai !
Phò vua bụng những mong xoay đất,
Gột giáp sông kia khó vạch trời.
Đầu bạc giang san thù chửa trả,
Long tuyền mấy độ bóng trăng soi.
Bản Dịch Phan Kế Bính
Việc đời bối rối tuổi già vay,
Trời đất vô cùng một cuộc say.
Bần tiện gặp thời lên cũng dễ,
Anh hùng lỡ bước ngẫm càng cay.
Vai khiêng trái đất mong phò chúa,
Giáp gột sông trời khó vạch mây.
Thù trả chưa xong đầu đã bạc,
Gươm mài bóng nguyệt biết bao rày.
Bản Dịch Vân Trình
Việc lớn chưa xong tuổi đã già
Đất trời thu gọn tiệc ngâm nga
Gặp thời bần tiện thành công dễ
Lỡ bước Anh Hùng dạ xót xa
Giúp Chúa những mong xoay trục đất
Rửa dòng không lối kéo ngân hà
Bạc đầu thù nước còn chưa trả
Mấy độ mài gươm bóng nguyệt tà
Chú thích:
đồ điếu: điển tích đời Hán, Phàn Khoái làm nghề bán thịt chó, Hàn
Tín làm nghề câu cá, cả hai sau này đều là khai quốc công thần, giúp
Hán Cao Tổ Lưu Bang phá Tần diệt Sở.
tẩy binh: điển tích từ hai câu thơ của Đỗ Phủ trong bài Tẩy Binh Mã:
An đắc tráng sĩ vãn Ngân Hà
Tịnh tẩy giáp binh trường bất dụng
(Ước gì có được người tráng sĩ kéo sông Ngân Hà
Rửa sạch giáp binh để mãi mãi không dùng đến nữa).
Long Tuyền: tên một loại gươm báu thời xưa